Subsidiarity, Fiscal Decentralisation and Financial Autonomy of Local and Regional Governments in Poland – the past and the Future

TuraŁa, Maciej

Przedmiot badań: Zachodzące na przestrzeni trzech ostatnich dekad zmiany w zakresie autonomii finansowej, w szczególności autonomii dochodowej, jednostek samorządu terytorialnego w połączeniu z niedawnymi zmianami niektórych przepisów prawa i ich potencjalnym wpływem na autonomię dochodową oraz wydatkową jednostek samorządu terytorialnego prowadzą do pytań o to, czy polskie samorządy wciąż posiadają wystarczającą autonomię finansową, by móc efektywnie funkcjonować w oparciu o i w ramach zasady subsydiarności. Cel badawczy: Głównym celem artykułu jest podjęcie refleksji nad stanem samorządności w Polsce, w szczególności przeprowadzenie krytycznej oceny poziomu autonomii finansowej jednostek samorządu terytorialnego w Polsce. Metoda badawcza: Artykuł rozpoczyna przegląd literatury odnoszącej się do kluczowych z punktu widzenia tematu koncepcji - subsydiarności, decentralizacji oraz autonomii finansowej. W artykule pojawiają się m.in. odniesienia do wybranych podejść do operacjonalizacji pojęcia 'autonomii finansowej' i pomiaru jej poziomu, w oparciu o które prowadzona jest dalsza analiza i dyskusja. Wnioski: Artykuł kończy się wezwaniem do zainicjowania powszechnej debaty nad przyszłością polskiego samorządu terytorialnego. Debata taka wydaje się być niezbędna w świetle dotychczasowych trendów oraz spodziewanych w niedalekiej przyszłości skutków omawianych w tekście zmian przepisów prawa jak również wpływu pandemii koronawirusa, które stopniowo, lecz nieubłagalnie prowadzą do erozji modelu samorządności, który trzy dekady temu oparty został na założeniu o kluczowej roli znacznej autonomii finansowej.Alternate abstract:Background: Past changes in Polish local and regional governments' financial autonomy give rise to the question whether local and regional governments in Poland still have sufficient financial autonomy to perform in line with the requirements of the principle of subsidiarity. Dimensions of special concern are revenue as well as selected recent legislation changes' potential future impact on Polish local and regional governments' financial autonomy in terms of both revenue and expenditure. Research purpose: The main objective of the article is to reflect upon the notion of local and regional self-governance, and to critically assess the current degree of financial autonomy of local and regional governments in Poland. Methods: The article starts with a review of literature covering key concepts - subsidiarity, fiscal decentralisation, and local governments' financial autonomy. Some of the approaches used to operationalise and measure financial autonomy are also highlighted and later used in the analysis and discussion. Conclusions: The article ends with a call for general debate on the future of local and regional governments in Poland as the past trends and expected future developments - in light of discussed legislation changes as well as the potential impacts of the covid-19 pandemic - demonstrate the gradual erosion of the local governance model, which was founded three decades ago on a premise of strong financial autonomy.